نمک آباد

اشاره‌های کودکانه، گونه‌ای اشاره‌های ساده است که برای شیرخواران در مرحله پیش‌کلامی انجام می‌شود. در این مرحله کودک نوپا هنوز آغاز به سخن گفتن نکرده، و میانگین سن او 18 تا 24 ماه است.. در این روش به والدین آموزش داده می‌شود، واژه‌های کلیدی مفهوم مورد نظر خود را با اشاره‌ها یا حرکت‌ها نمایش دهد. گمان می‌رود به‌کارگیری از اشاره‌های کودکانه، هم برای شیرخواران و هم برای والدین دستاوردهای سودمند دربر دارد. برای نمونه، به تسریع رشد زبانی کودک، افزایش بهره هوشی و بهبود روابط عاطفی مادر-کودک کمک می‌کند.

اشاره‌های کودکانه بیشتر در کلاس‌ها و کارگاه‌های ویژه، آموزش داده می‌شود و برای یادگیری آن باید بسته‌های آموزشی ویژه خریداری شود. در این‌جا نگاهی داریم به پژوهش‌هایی که تأثیر به‌کارگیری از اشاره‌های کودکانه را بر شیرخواران و والدین آن‌ها بررسی کرده‌اند.

برپایه آخرین راهنمای بالینی مداخله زودهنگام کودکان ناشنوا (2018):

• «همه کودکان ناشنوا / نیمه‌شنوا و خانواده‌های آنان باید بی‌درنگ، پس از تولد به خدمات تشخیصی ناشنوایی و مداخله‌های زودهنگام دسترسی داشته باشند.
• همه کودکان ناشنوا / نیمه‌شنوا و خانواده‌های آنان باید دسترسی سریع و به‌موقع، به کارشناسان و متخصصان دارای دانش و مهارت‌های تخصصی در ارتباط باشند.
• و چنان‌چه زبان اشاره توسط خانواده انتخاب شود، خدمات مداخله برای آموزش زبان اشاره، باید توسط افراد ماهری انجام شود که به زبان اشاره و آموزش آن به نوزادان و خانواده تسلط کامل دارند.»

(مولّلی و همکاران، 98)

خانواده‌هایی که والدین ناشنوا دارند، ارتباط زبانی میان والدین و کودک ناشنوا، با زبان اشاره در بهترین وضعیّت انجام می‌گیرد و کودک ناشنوا، در دام محرومیّت زبانی گرفتار نمی‌شود.

به‌کارگیری اشاره‌های کودکانه می‌تواند در موارد مهمی کمک‌کننده باشد. اشاره‌های کودکانه برای خردسالی که در مرحله پیش‌کلامی است، راهی مناسب برای ارتباط باز می‌کند، به درک او از زبان کمک می‌کند و موقعیّت‌های ارتباطی دردسترس او را بسیار افزایش می‌دهد. به‌کارگیری کودک از اشاره‌های کودکانه سبب می‌شود او و اطرافیانش در برقراری ارتباط باهم ناتوانی کم‌تری را تجربه کنند. بهبودِ دل‌بستگی میان مادر و افزایش مهارت‌های اجتماعی و هیجانی کودک، از دیگر دستاوردهای اشاره‌های کودکانه است.

دسترسی به زبان گفتاری به شکل دیداری به کمک اشاره‌های کودکانه، کامل‌کنندة پردازش شنیداری می‌تواند باشد. وجود دوره‌های حساس زبان‌آموزی، لزوم به‌کارگیری زبان دیدنی را برای خردسالانی که زبان شنیدنی ندارند، تبیین می‌کند. کودکان پیش از آن که افکارشان را گفتاری بازگو کنند، کمابیش آن‌ها را در قالب حالت‌های چهره و بدن نشان می‌دهند. آغاز حالت‌های چهره‌ای و بدنی در کودکان پیش از آغاز مرحله زبان‌آموزی در آنان است. حتی این حالت‌ها پیش‌بینی کننده میزان تسلط کودک در مهارت‌های زبانی نیز می‌تواند باشد.

وجود دوره‌های حساس در زبان‌آموزی نشان می‌دهد که اگر کودک در آغاز دوران کودکی تأخیر در یادگیری زبان را تجربه کند، هرگز به سطح هنجار و تسلط کامل بر نحو، آواشناسی و حافظه کوتاه‌مدت کلامی نخواهد رسید (وال1 ،2016).

باتوجه به همه موارد گفته شده، به نظر می‌رسد اشاره‌های کودکانه راهی بسیار مناسب برای گسترش زبان کودک ناشنوا می‌تواند باشد.

منبع: آموزک